به گزارش  کافه اقتصاد ، (ثریا محمدی لورون :دبیر اجتماعی )؛ واژه «مقتل» از نظر دستوری «اسم مکان» و به معنی محل کشته­شدن است اما در اصطلاح تاریخ­نگاری به کتاب­هایی اطلاق می­شود که به تشریح چگونگی به شهادت رسیدن امام حسین (ع) می­پردازند. واقعه جانسوز عاشورا، بلافاصله پس از وقوع بازتاب گسترده­ای در میان مسلمانان یافت و کنجکاوی عموم برای دریافت اطلاعاتی از چرایی و چگونگی شهادت نوادة پیامبر ایجاب کرد تا شاهدان واقعه به روایت دیده­های خود بپردازند. نخستین مقتل­ها از زبان حاضران در صحنه کربلا نقل شده است.

یکی از کسانی که هم­روزگار با امام حسین (ع) بوده و در زمان وقوع عاشورا در کوفه حضور داشت، «أبی مِخنف» است که به جمع­ آوری روایات در خصوص شهادت امام حسین (ع) مبادرت ورزید. همزمانی مقتل­ نگار با واقعه و امکان دسترسی به شاهدان عینی بر اهمیت روایات مندرج در کتاب «وقعه ­الطّف» که به نام نویسندة آن شناخته می­شود، افزوده است.

امروزه به متن اصلی کتابی که به نام «مقتل أبی مخنف» مشهور است و نگارش آن حدود هفتاد سال پس از واقعه عاشورا صورت گرفته، دسترسی نداریم و کتاب­های مختلفی که توسط ناشران گوناگون بدان نام چاپ شده­اند، خالی از تحریف نیستند اما پژوهشگران توانسته­اند با استخراج از روایات منسوب به «أبی محنف» از کتاب تاریخ طبری و مقایسه آن­ها با منقولات کتاب­های دیگری هم­چون «الإرشاد» شیخ مفید و «مقاتل­الطالبین» أبوالفرج اصفهانی متنی پرداخته و پیراسته فراهم آورند.

مقتل أبی مخنف حاوی گزارشات ۳۹ تن از راویان واقعه کربلاست که امامانی همچون «امام سجاد ع» و «امام باقر ع» را نیز شامل می­شود. در این کتاب با ۱۵۰ روایت مواجه هستیم که با یک یا حداکثر دو واسطه نقل شده­اند.

منقح­ترین نسخه این مقتل، پژوهش استاد محمدهادی یوسفی غروی است که با عنوان «نخستین گزارش مستند از نهضت عاشورا» نخستین بار در سال ۱۳۷۷ خورشیدی توسط مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) منتشر شده است. این کتاب پژوهشی دارای ۲۱۶ صفحه بوده و مشتمل بر ۸ بخش است. مطالب کتاب از دوران حضور امام در مدینه آغاز شده و پس از پرداختن به وقایع حضور امام در مکه، حوادث کوفه، خروج امام از مکه، منازل و حوادث میان مکه و کوفه، رخدادهای سوم ماه محرم تا شب عاشورا، وقایع شب عاشورا، با ذکر وقایع روز عاشورا و نحوة جنگ و به شهادت رسیدن امام ادامه می­یابد. قسمت­های پایانی کتاب نیز به اسارت اهل­بیت و کیفیت حضور آن­ها در کوفه و شام اختصاص دارد.

از ویژگی­های این کتاب، ذکر دقیق منابع و مراجع در پاورقی و تفکیک افزوده­ های توضیحی پژوهشگر به متن اصلی است. شایان ذکر است که اصل کتاب، به زبان عربی بوده و نسخ در دسترس، توسط آقای «جواد سلیمانی» به فارسی ترجمه شده است.

مطالعه کتاب برای کسانی که علاقه­ مند به دانستن جزئیات و شرح حوادث عاشورا هستند، بسیار مفید و خواندنی است. بدیهی است که پس از أبی مخنف، مقاتل بسیاری در این موضوع نوشته شده است اما به دلایل مختلف از جمله بی­طرفی مؤلف، دسترسی به اسناد درجه اول و شاهدان عینی، کوفی بودن نویسنده و حضور مستقیم در کانون اخبار آن دوره و مورد وثوق بودن راویان، این کتاب از اهمیت بالایی برخوردار است.

این کتاب، نزدیک به ۱۰ بار تجدید چاپ شده و در اغلب کتابخانه­ های عمومی استان موجود است. تهیه و مطالعه آن را خاصه در ایام ماه محرم به همه علاقه­ مندان توصیه می­ کنیم.

تحقیق: محمدهادی یوسفی غروی

ترجمه و تدوین: جواد سلیمانی